Spacer po Miechowicach 20 wrzesień 2011 r.

powyżej: Przewodnik naszego spaceru po Miechowicach - autor przewodników po Bytomiu

Edward Wieczorek

Spacery PO NAJPIĘKNIEJSZYCH MIEJSCACH GÓRNEGO ŚLĄSKA w ramach "Światowego Zjazdu Ślązaków" w dniach 20-23 września 2011 r. Bractwo Turystyczne Związku Górnośląskiego zainaugurowało Spacerem nr 1 w dniu 20.09.2011 (wtorek) godz.17.00. Trasa spaceru: Bytom – Miechowice, park „na Gricbergu” (róg ulic Warszawskiej i Frenzla). Cmentarz Miechowicki, Kościół Św. Krzyża, ruiny Zamku Miechowickiego, Ostoja Pokoju (m.in. domek Matki Ewy). Przewodnik Edward Wieczorek (autor przewodników po Bytomiu). Organizator Grzegorz Górka

Zwiedzono Bytom – Miechowice. Po zwiedzeniu parku "na Gricbergu" uczestnicy zatrzymali się przed przykościelnym cmentarzem gdzie pierwotnie pogrzebano zamordowanych przez Armię Czerwoną w 1945 r. kilkuset (wg śledztwa prowadzonego w tej sprawie przez katowicki oddział IPN sygn akt S 35/02/ZK - 380 osób a może nawet dwukrotnie więcej ) mieszkańców Miechowic (m.in. miejscowy wikary Jan Frenzel) - w mogile spoczęli także ich oprawcy. Ciała później ekshumowano i pochowano na różnych cmentarzach. Na cmentarzu odwiedzono m.in grób rodziców ks.Norberta Bonczyka (Bontzek)

Odwiedziliśmy Katolicki Kościół Świętego Krzyża w Miechowicach – wybudowany w latach 1856-1864 w stylu neogotyckim wg projektu Augusta Sollera. Wieżę w obecnym kształcie ukończono w 1894 r. Fundatorką kościoła była Maria Winckler z Domesów, wdowa po Franciszku Aresinie, a wówczas już żona Franciszka Wincklera. Kościół miał pierwotnie stanąć na terenie parku zamkowego na miejscu starego, rozebranego w 1853 kościółka opisanego przez księdza Norberta Bonczyka w poemacie "Stary Kościół Miechowski". Jednak ze względu na niestabilny i podmokły grunt (tzw. kurzawka) wybudowano go na sąsiednim wzgórzu. W kościele na szczególną uwagę zasługują rzeźba Madonny wykonana z białego marmuru przez Teodora Kalidego – jest to ostatnie dzieło tego znanego artysty, portal nad wejściem głównym wykonany z piaskowca, z wyróżnionymi postaciami miechowity i górnika. W krypcie kościoła spoczywają szczątki właścicieli Miechowic: Domesów, Aresinów i Wincklerów,

Zobaczyliśmy ruinę - resztki Pałacu w Miechowicach – zbudowanego w stylu klasycystycznym w latach 1812-1817 przez kupca Ignacego Domesa (w 1812 roku kupił on wieś Miechowice) jako prezent dla córki Marii. W r.1819 przybył na Śląsk 16-letni wówczas Franz Winckler i podjął pracę jako górnik (a właściwie jako szychtmistrz). Po kilku latach został on pełnomocnikiem Franciszka Aresina właściciela kopalni galmanu „Maria” w Miechowicach.. W 1831 roku Aresin zmarł, a w rok później epidemia zabrała żonę Franza Wincklera i jego starszą córkę Marię. Winckler ożenił się z o 14 lat od siebie starszą wdową, ale za to posiadającą znaczny majątek właścicielką miechowickiego pałacu - Marią Aresin (z d. Domes). Franz Winckler znacznie przebudował pałac po roku 1844, kiedy to Miechowice nawiedziła trąba powietrzna, która zerwała między innymi dach pałacu. Przy okazji odbudowy rozbudowano pałac w stylu XVI-wiecznego angielskiego gotyku (Tudor). Kolejna przebudowa miała miejsce około 1860 roku. Dobudowano wówczas prawe i lewe skrzydło pałacu, który był wówczas własnością córki Franza Wincklera z pierwszego małżeństwa - Waleski von Winckler i jej męża Huberta von Tiele. Pałac pozostawał własnością rodziny Tiele Winckler do roku 1925, kiedy to hrabia Klaus Tiele Winckler odsprzedał go spółce akcyjnej Preussengrube AG (zarządzającej miejscową kopalnią węgla kamiennego). Historia miechowickiego pałacu kończy się 27 stycznia 1945. Wkroczenie wojsk radzieckich oznaczało jego rozgrabienie i doszczętne spalenie. Wypalone mury pałacu wysadzono w powietrze w roku 1954. Do dziś pozostały jedynie ruiny pałacowej oficyny i okazały, choć zaniedbany park otaczający budowlę z ogromnymi bukami.

Postacią silnie związaną z historią Miechowic i miechowickiego pałacu jest córka Waleski von Winckler i Huberta von Tiele - Ewa von Tiele Winckler znana jako Matka Ewa. Ewa von Tiele-Winckler (ur. 1866 w Miechowicach, zm. 1930 w Miechowicach) w trzynastym roku życia utraciła matkę. W szesnastym roku życia przeżyła nawrócenie. Osiem miesięcy przygotowuje się do pracy charytatywnej i służby diakonackiej u ks. Fryderyka von Bodelschwingh'a w Bethel. W roku 1893 Ewa przyjęła święcenia diakonackie.W latach 1895-1901 jest Siostrą Przełożoną Diakonatu "Sarepta" w Bethel. Założyła w Miechowicach zgromadzenie, którego regułę sama opracowała. W roku 1890 zakończyła się budowa w Bytomiu Ostoi Pokoju - domu opieki będącego podarunkiem od Jej ojca Huberta von Tiele. Już pod koniec tego samego roku znalazło tam schronienie około czterdziestu potrzebujących kobiet i dzieci. Do Miechowic powróciła ostatecznie w 1901 roku. Zamieszkała w niewielkim drewnianym domku obok plebanii kościoła ewangelickiego i poświęciła się wychowaniu dzieci biednych, bezdomnych, upośledzonych oraz opieką nad więźniami. Następne lata upłynęły Matce Ewie na tworzeniu kolejnych domów dla bezdomnych, których w sumie zostało otwartych 40, oraz na przygotowywaniu sióstr do pracy misyjnej w 18 krajach świata, głównie w Afryce i Azji. W samym Bytomiu jej zgromadzenie miało ponad 800 diakonis. Zakłady Diakonackie istniały w Miechowicach do 1951 roku. W tym to roku władze państwowe odbierają część obiektów i ograniczają działalność "Ostoi Pokoju". W odebranych budynkach zorganizowany został Państwowy Dom Dziecka im. Józefa Lompy. Bezpośrednio po II wojnie światowej znaczna część Sióstr wraz z duchownym opuszcza Miechowice. Część z nich zatrzymała się w Heiligengrabe albo pozostała we Freudenbergu, gdzie do dnia dzisiejszego istnieje i działa "Ostoja Pokoju", kontynuując działalność Matki Ewy. U wejścia domku Matki Ewy na odrzwiach widnieje napis: Własność Jezusa Chrystusa. Matka Ewa, jak sama wyznała, zmęczona wielkimi domami i zakładami, chociaż mogła zamieszkać w pałacu, jednak zamieszkała w tym drewnianym domku jako biedna wśród biednych. W tym domku dokonała swoich dni ziemskiej pielgrzymki i owocnej, błogosławionej służby dla Pana. Domek ze względu na wyposażenie z czasów Matki Ewy stanowi wartość muzealną, żywo przypominający rzeczywistość istnienia "Ostoi Pokoju".

Matka Ewa zmarła dn. 21 czerwca 1930 roku. Jej grób (obok domku) jest bardzo skromny. Domkiem Matki Ewy opiekuje się obecnie diakonisa Marta Grudke z Dzięgielowa, która mimo późnej pory przyjęła uczestników spaceru. Kiedyś można tu było kupić m.in. tomik poezji Matki Ewy (nakład wyczerpany).

Wcześniej uczestnicy zwiedzili także stojący obok kościół ewangelicki i spotkali się z jego proboszczem ks.Janem Kurko. Proboszczem Parafii Ewangelicko - Augsburskiej Bytom- Miechowice był kiedyś ówczesny biskup diecezji katowickiej Rudolf Pastucha. Miechowice istnieją od XIV wieku. W okresie rozpoczęcia działalności przez Matkę Ewę były osadą liczącą ok. 6 tysięcy mieszkańców a wśród nich ok. 700 ewangelików. W Miechowicach Matka Ewa zbudowała 28 obiektów, z których pozostało 5. W posiadaniu parafii są: kościół, "Ostoja Pokoju", stara plebania, domy: "Elim", "Cisza Syjonu", Domek Matki Ewy. W posiadaniu państwa pozostaje szpital "Waleska". Pozostałe obiekty zniszczone szkodami górniczymi zostały wyburzone. Dla potrzeb Zakładów oraz miejscowych wyznawców zbudowany został kościół poświęcony 2 lutego 1898 roku. Parafia miechowicka w 1927 roku liczyła ok. 2300 wiernych, obecnie ok. 200, którzy oprócz Miechowic mieszkają w Bytomiu, Bobrku, Karbiu, Szombierkach, Stolarzowicach, Stroszku oraz w Zabrzu - Rokitnicy i Helence. Kościół jest zbudowany w stylu neogotyckim - od 1987 roku wraz z budynkami: starą plebanią, "Ostoją Pokoju", Domkiem Matki Ewy, "Ciszą Syjonu" są to obiekty zabytkowe. Ołtarz rzeźbiony w drzewie przedstawia krzyż na Golgocie i klęczących pod nim dwóch przedstawicieli ludu śląskiego: górnika i hutnika. Organy zbudowała w 1898 r. firma Schlag & Sohne ze Świdnicy. W 1894 roku oddano do użytku plebanię. Mieszkali w niej księża do 1987 roku. Nowy dom parafialny został zbudowany w latach 1984-1987. Dom "Cisza Syjonu" został poświęcony 1.10.1905 roku. Posiada dużą salę oraz szereg pokoi. W sali odbywały się ewangelizacje i zgromadzenia misyjne. W pokojach mieszkały Siostry. W przybudówce od strony wschodniej znajdowała się kuchnia ówczesnych zakładów. W 1991 roku parafia odzyskała "Ciszę Syjonu".

Parafia kontynuuje dzieło diakonii Matki Ewy. W 1995 roku został oddany do użytku nowy Ewangelicki Dom Opieki "Ostoja Pokoju", nowoczesny budynek, zapewniający swoim kilkudziesięciu podopiecznym w starszym wieku bardzo dobre warunki pobytu. Tuż po „spacerze” w niedzielę 25 września zaplanowano otwarcie ekumenicznej „ścieżki Matki Ewy” z kościoła św. Krzyża do „Ostoi pokoju”.